Het was een kille, grijze winterdag, vlak voor Kerstmis 1981. Ons huis in Leiden was al verkocht en we zochten naarstig naar een woning in de buurt van Maastricht, onze nieuwe werkplek. Eijsden had onze voorkeur. Het was niet alleen een mooi dorp, het lag ook dicht bij de grens naar België, de poort naar Frankrijk, onze favoriete vakantiebestemming. Bovendien organiseerde men jazzconcerten, zo meldden posters achter de ramen. Dat gaf de doorslag. We bekeken een pand in Withuis aan de grens. Een monument uit 1800, onderdeel van een boerderij, wit onder een donkergrijs mansardedak, met kozijnen van Naamse steen, met een bakhuis in de binnenhof. Voor de deur was de grenspost, waar de chauffeurs van vrachtauto’s hun douaneformaliteiten afhandelden. Een drukte van belang, die aan ons, gelukkig, voorbijging omdat het huis te klein was voor ons. We kwamen uiteindelijk in Breust terecht.
Deze herinnering kwam weer boven tijdens een fietstocht langs de grensovergangen met België die sinds 19 maart afgesloten zijn vanwege de Belgische coronamaatregelen. Het was stralend weer, strakblauwe hemel. Een troep ganzen maakte zich op voor de jaarlijks verhuizing. Boven Navagne aan de Schansweg leken ze te dralen, keerden terug op hun grensoverschrijdende vlucht maar durfden uiteindelijk het Belgische luchtruim binnen te gaan. Geen blokkades daarboven, wel op de grond. Net zoals bij Mesch en op het fietspad naar Voeren en net zoals bij Withuis, waar de grens van weleer het verschil markeert tussen de vrijgevochten Nederlanders en de wat strenger opgevoede Belgen.
Hoe zat het ook alweer met die open grenzen en het vrij verkeer van personen en goederen die een einde maakten aan het douaneverkeer bij Withuis? Op 14 juni 1985 werd het Verdrag van Schengen getekend door een aantal Europese landen, waaronder Nederland en België. Officieel trad het pas in werking op 26 maart 1995 maar het douanekantoor bij Withuis sloot zijn deur al in 1992. In mijn herinnering fietste ik van meet af aan naar de markt in Visé en wandelde naar Voeren zonder enige belemmering van welke gendarme of kommies dan ook. Een enkele keer gingen de grenzen weer op slot, zoals in 2015 toen fort Europa zich poogde te verschansen tegen de komst van vluchtelingen. Maar er bleven altijd kieren. Nu veel landen, waaronder België, zich proberen te weren tegen de komst van corona, zijn de grensovergangen potdicht. Of toch…één doorgang heb ik gevonden, maar ik verklap niet waar.
Lucia M.J. Geurts
Foto links: gesloten grenspost Withuis, 1 april 2020 (Lucia Geurts)
Foto rechts: grenspost Withuis, speciaal voor inklaring autowrakken. Rechts douanekantoor Adam-Menten, 1984 (Guill. Wolfs EV 1377)
